Trong bối cảnh chuỗi cung ứng thực phẩm toàn cầu ngày càng phức tạp, việc đảm bảo an toàn thực phẩm đã trở thành một ưu tiên hàng đầu cho mọi tổ chức, từ nông trại đến bàn ăn. Tiêu chuẩn ISO 22000, được xây dựng bởi Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO), đóng vai trò là một khuôn khổ quốc tế được chấp nhận rộng rãi để kiểm soát các mối nguy an toàn thực phẩm và giảm thiểu rủi ro.
Mặc dù các khía cạnh an ninh và kiểm soát truy cập thường không được liệt kê thành các điều khoản riêng biệt trong ISO 22000, chúng lại là những yếu tố cốt lõi, không thể thiếu để bảo vệ sản phẩm thực phẩm khỏi các mối nguy tiềm ẩn, bao gồm cả ô nhiễm cố ý hoặc truy cập trái phép từ các yếu tố bên ngoài. Bài viết này sẽ đi sâu vào cách ISO 22000:2018 tích hợp và yêu cầu các biện pháp an ninh và kiểm soát truy cập một cách gián tiếp nhưng vô cùng hiệu quả, góp phần xây dựng niềm tin và sự đảm bảo trong toàn bộ chuỗi thực phẩm.
I. ISO 22000: Nền tảng An toàn Thực phẩm Toàn cầu
ISO 22000 là một tiêu chuẩn quốc tế về hệ thống quản lý an toàn thực phẩm (FSMS) do Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) phát triển. Mục đích chính của tiêu chuẩn này là giúp các doanh nghiệp kiểm soát chất lượng và giảm thiểu các rủi ro liên quan đến an toàn thực phẩm.
Phiên bản mới nhất của tiêu chuẩn là ISO 22000:2018, được ban hành vào ngày 19/6/2018, thay thế cho phiên bản ISO 22000:2005 đã hết hiệu lực. Phiên bản 2018 này đã được cải tiến với cấu trúc bậc cao (HLS), giúp tích hợp dễ dàng hơn với các hệ thống quản lý ISO khác như ISO 9001 và ISO 14001.
Tiêu chuẩn ISO 22000 được áp dụng cho mọi loại hình tổ chức trong toàn bộ chuỗi cung ứng thực phẩm, không phân biệt quy mô. Điều này bao gồm từ các nông trại, nhà sản xuất, chế biến, dịch vụ ăn uống, đến các đơn vị vận chuyển, đóng gói, hay cung cấp thiết bị và dịch vụ vệ sinh. Chứng nhận ISO 22000:2018 là bằng chứng rõ ràng cho thấy một doanh nghiệp có hệ thống quản lý thực phẩm tốt, đảm bảo cung cấp sản phẩm an toàn và chất lượng cho người tiêu dùng.
II. Kết nối giữa ISO 22000 và An ninh, Kiểm soát Truy cập
Mặc dù các điều khoản của ISO 22000:2018 không có phần riêng biệt về “an ninh” hay “kiểm soát truy cập”, nhưng các yếu tố cốt lõi của tiêu chuẩn này lại yêu cầu các biện pháp như vậy để đạt được mục tiêu an toàn thực phẩm tối ưu.
Kiểm soát mối nguy (Hazard Control):
- Mục tiêu trọng tâm của ISO 22000 là giúp các tổ chức xác định, đánh giá và kiểm soát các mối nguy an toàn thực phẩm.
- Các mối nguy này không chỉ giới hạn ở các yếu tố sinh học, hóa học hay vật lý thông thường mà còn bao gồm cả các mối nguy tiềm ẩn từ yếu tố bên ngoài, chẳng hạn như ô nhiễm cố ý, phá hoại hoặc truy cập trái phép.
- Hệ thống an ninh và kiểm soát truy cập là công cụ hữu hiệu để quản lý và giảm thiểu các mối nguy này bằng cách ngăn chặn sự xâm nhập không mong muốn vào các khu vực nhạy cảm, bảo vệ sản phẩm khỏi các tác động tiêu cực từ bên ngoài.
Các Chương trình tiên quyết (PRPs – Prerequisite Programs):
- PRPs là nền tảng cơ bản mà trên đó hệ thống HACCP (Phân tích mối nguy và Điểm kiểm soát tới hạn) được xây dựng.
- Các PRPs phổ biến bao gồm Thực hành Sản xuất Tốt (GMP), Thực hành Vệ sinh Tốt (GHP), Thực hành Nông nghiệp Tốt (GAP), v.v..
- Các nguồn tài liệu chỉ ra rằng PRPs bao gồm cả các chương trình và thủ tục bảo trì thiết bị và tòa nhà, cũng như kiểm soát côn trùng và động vật gây hại. Việc duy trì và kiểm soát cơ sở vật chất, môi trường làm việc một cách nghiêm ngặt đòi hỏi phải có các biện pháp an ninh vật lý và kiểm soát truy cập chặt chẽ để ngăn chặn ô nhiễm, phá hoại hoặc xâm nhập bất hợp pháp. Mục đích cốt lõi của PRPs là ngăn ngừa hoặc giảm thiểu các chất ô nhiễm (bao gồm cả mối nguy về an toàn thực phẩm) trong sản phẩm, quá trình chế biến và môi trường làm việc.
Cách tiếp cận dựa trên rủi ro (Risk-Based Thinking):
- ISO 22000:2018 đặc biệt nhấn mạnh cách tiếp cận dựa trên rủi ro ở cả cấp độ chiến lược, chính sách và môi trường kinh doanh của tổ chức.
- Việc nhận diện các rủi ro từ yếu tố bên ngoài, như thay đổi pháp lý hay nhu cầu khách hàng, cũng có thể mở rộng để bao gồm các rủi ro an ninh như tấn công mạng, phá hoại cố ý, trộm cắp, hoặc truy cập không được phép, có khả năng ảnh hưởng đến an toàn thực phẩm hoặc hoạt động của FSMS.
- Kế hoạch hành động để giải quyết các rủi ro đã xác định cần phải bao gồm các bước giảm thiểu rủi ro an ninh, đảm bảo rằng mọi mối đe dọa đến an toàn thực phẩm đều được xem xét và xử lý.
Trao đổi thông tin (Communication):
- Tiêu chuẩn yêu cầu một luồng thông tin có cấu trúc, hiệu quả, cả nội bộ và bên ngoài (với nhà cung cấp, khách hàng, cơ quan quản lý).
- Việc trao đổi thông tin rõ ràng về các yêu cầu an ninh và rủi ro tiềm ẩn (ví dụ: các sự cố an ninh, nghi ngờ phá hoại hoặc ô nhiễm) là rất quan trọng để kiểm soát toàn bộ quy trình và phản ứng kịp thời. ISO 22000:2018 yêu cầu sự mô tả chi tiết hơn về cơ chế giao tiếp, bao gồm xác định nội dung, thời điểm và cách thức giao tiếp.
III. Lời khuyên chuyên môn và Thực tiễn tốt nhất để tích hợp An ninh và Kiểm soát Truy cập vào ISO 22000
Để tối đa hóa hiệu quả của Hệ thống quản lý an toàn thực phẩm (FSMS) theo ISO 22000, các tổ chức nên chủ động tích hợp các biện pháp an ninh và kiểm soát truy cập một cách chiến lược:
Đánh giá rủi ro an ninh toàn diện:
- Sử dụng khung phân tích rủi ro của ISO 22000 để xác định các mối đe dọa an ninh tiềm ẩn (như truy cập trái phép, phá hoại, hoặc ô nhiễm cố ý) và tác động của chúng đến an toàn thực phẩm.
- Đánh giá các điểm yếu trong cơ sở vật chất, quy trình và chuỗi cung ứng có thể bị lợi dụng để gây nguy hại cho thực phẩm.
Tích hợp An ninh vào Chương trình tiên quyết (PRPs):
- Thiết kế và Bảo trì Cơ sở vật chất: Đảm bảo các tòa nhà và khu vực sản xuất được thiết kế và bảo trì để ngăn chặn sự xâm nhập trái phép và ô nhiễm. Điều này bao gồm việc bảo vệ cửa ra vào, cửa sổ, hàng rào, hệ thống thông gió và kiểm soát côn trùng/động vật gây hại.
- Kiểm soát Truy cập Vật lý: Triển khai các biện pháp kiểm soát truy cập hiệu quả như thẻ từ, mã pin, hệ thống camera giám sát tại các khu vực nhạy cảm (ví dụ: khu vực chế biến, kho nguyên liệu thô, kho thành phẩm, khu vực lưu trữ chất độc hại).
- Quản lý Khách đến và Thăm quan: Thiết lập quy trình rõ ràng cho việc đăng ký, kiểm tra, và giám sát khách đến, nhà thầu hoặc nhân viên không thường xuyên có mặt tại khu vực sản xuất.
- Kiểm soát Nhân sự: Thực hiện kiểm tra lý lịch nhân viên (nếu phù hợp) và đào tạo nâng cao nhận thức về an toàn thực phẩm cũng như các quy định an ninh nội bộ.
- Bảo vệ Thiết bị và Nguyên vật liệu: Đảm bảo các thiết bị quan trọng và nguyên vật liệu được bảo quản an toàn, có kiểm soát để tránh bị giả mạo, trộm cắp hoặc ô nhiễm.
Quản lý Nhà cung cấp bên ngoài (External Providers Control):
- ISO 22000:2018 yêu cầu kiểm soát các nhà cung cấp sản phẩm, quy trình và dịch vụ bên ngoài. Điều này bao gồm việc đảm bảo rằng các nhà cung cấp này cũng có các biện pháp an ninh và kiểm soát truy cập đủ mạnh để không làm phát sinh mối nguy an toàn thực phẩm trong chuỗi cung ứng của bạn.
Đào tạo và Nâng cao Nhận thức:
- Đảm bảo tất cả nhân viên có nhận thức đầy đủ về chính sách an toàn thực phẩm, mục tiêu và vai trò của họ trong việc duy trì an ninh.
- Huấn luyện nhân viên về cách nhận diện và báo cáo các hành vi đáng ngờ hoặc vi phạm an ninh một cách kịp thời.
Giám sát, Đo lường và Đánh giá (Monitoring, Measurement, and Evaluation):
- Thực hiện kiểm tra định kỳ các biện pháp an ninh và kiểm soát truy cập như một phần của hoạt động giám sát hệ thống.
- Tiến hành đánh giá nội bộ thường xuyên để đánh giá hiệu quả của các biện pháp an ninh và tìm kiếm cơ hội cải tiến.
- Xem xét của lãnh đạo cần bao gồm thông tin về hiệu lực và hiệu quả của FSMS, trong đó có các khía cạnh an ninh.
Cải tiến liên tục (Continual Improvement):
- An ninh và kiểm soát truy cập không phải là một giải pháp một lần mà là một quá trình liên tục. Hệ thống FSMS phải được cập nhật và cải tiến định kỳ để giải quyết các mối nguy mới, các mối đe dọa an ninh mới nổi và nâng cao hiệu quả tổng thể.
IV. Lợi ích khi tích hợp An ninh và Kiểm soát Truy cập vào ISO 22000
Việc tăng cường an ninh và kiểm soát truy cập sẽ giúp doanh nghiệp tối đa hóa các lợi ích của chứng nhận ISO 22000:
- Giảm thiểu rủi ro và chi phí: Hạn chế tối đa các tình huống sai lỗi, ô nhiễm cố ý, phá hoại, thu hồi sản phẩm hoặc kiện cáo từ khách hàng. Điều này giúp giảm đáng kể chi phí liên quan đến sản phẩm kém chất lượng và các vấn đề pháp lý.
- Nâng cao niềm tin và uy tín: Khẳng định cam kết mạnh mẽ về an toàn thực phẩm với khách hàng, đối tác và các bên liên quan, xây dựng hình ảnh thương hiệu mạnh mẽ và tạo sự tin cậy. Người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến an toàn thực phẩm, và chứng nhận ISO 22000 là bằng chứng về ý thức an toàn cao.
- Tăng cơ hội kinh doanh và lợi thế cạnh tranh: Dễ dàng tiếp cận các thị trường khó tính (như châu Âu, Nhật Bản, Mỹ) và gia tăng cơ hội hợp tác với các đối tác lớn, những đơn vị thường yêu cầu nhà cung cấp phải có chứng nhận ISO 22000.
- Tuân thủ pháp luật: Đảm bảo đáp ứng các yêu cầu pháp lý về an toàn thực phẩm và có thể được miễn một số thủ tục cấp phép nhất định tại Việt Nam, như giấy phép vệ sinh an toàn thực phẩm hoặc thủ tục công bố đủ điều kiện sản xuất.
- Quản lý hiệu quả hơn: Tối ưu hóa quy trình sản xuất, sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên, và nâng cao khả năng ứng phó với khủng hoảng an toàn thực phẩm, bao gồm cả các sự cố do vấn đề an ninh gây ra.
Kết luận
An ninh và kiểm soát truy cập, dù không được thể hiện qua các điều khoản độc lập, là những thành phần không thể thiếu của một Hệ thống quản lý an toàn thực phẩm (FSMS) hiệu quả theo ISO 22000:2018.
Bằng cách tích hợp chặt chẽ các biện pháp này vào các chương trình tiên quyết, quy trình kiểm soát mối nguy và cách tiếp cận dựa trên rủi ro, doanh nghiệp không chỉ đáp ứng các yêu cầu của tiêu chuẩn mà còn xây dựng một lá chắn vững chắc bảo vệ sản phẩm, thương hiệu và sức khỏe người tiêu dùng. Việc này góp phần tạo nên một chuỗi cung ứng thực phẩm toàn cầu đáng tin cậy, từ nông trại đến bàn ăn, đồng thời nâng cao vị thế và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường quốc tế.
Tăng cường FSMS theo ISO 22000:2018 với giải pháp kiểm soát toàn diện
Trong một Hệ thống quản lý an toàn thực phẩm (FSMS) hiệu quả, kiểm soát truy cập và an ninh nội bộ không chỉ là yếu tố hỗ trợ – mà là nền tảng giúp giảm thiểu rủi ro, ngăn ngừa hành vi xâm nhập trái phép và bảo vệ toàn vẹn chuỗi thực phẩm.
eGCS giúp doanh nghiệp thực thi kiểm soát truy cập tại các điểm trọng yếu như khu vực sơ chế, kho nguyên liệu và khu đóng gói, đảm bảo chỉ những nhân sự đủ điều kiện mới được tiếp cận.
eCMS hỗ trợ quản lý toàn bộ quy trình suất ăn công nghiệp – từ khâu tiếp nhận nguyên liệu đến giám sát khẩu phần, vệ sinh và an toàn thực phẩm – đảm bảo tính truy xuất và tuân thủ xuyên suốt.
👉 Tìm hiểu giải pháp eGCS – kiểm soát truy cập theo chuẩn FSMS:
https://giaiphaptinhhoa.com/phan-mem-kiem-soat-ra-vao/
👉 Khám phá eCMS – công cụ số hóa bếp ăn công nghiệp an toàn, minh bạch:
https://giaiphaptinhhoa.com/project/quan-ly-suat-an-cong-nghiep/
Xây dựng hệ thống FSMS mạnh mẽ hơn – bắt đầu từ kiểm soát con người, quy trình và từng bữa ăn trong chuỗi sản xuất.
Tham khảo thêm
Tất tần tật về Huấn luyện an toàn vệ sinh lao động theo Nghị định 44
Hiểu Rõ Về 6 Nhóm Huấn Luyện An Toàn Vệ Sinh Lao Động Theo Quy Định Pháp Luật
