Ngăn chặn cháy nổ trong Nhà xưởng & Kho hàng

Table of contents

I. Ngăn chặn cháy nổ: Tầm Quan Trọng Bắt Buộc Của PCCC

Nhà xưởng và kho hàng là khu vực đóng vai trò quan trọng trong hoạt động sản xuất kinh doanh, có nhiệm vụ bảo quản, lưu trữ hàng hóa và được xem là cội nguồn cho mọi hoạt động. Tuy nhiên, môi trường này luôn tiềm ẩn nhiều nguy cơ cháy nổ do tập trung số lượng lớn người lao động, thiết bị máy móc hoạt động liên tục, cùng với việc lưu trữ nhiều tài sản có giá trị cao.

Theo thống kê, từ năm 2012 đến nửa đầu năm 2023, cả nước xảy ra 30.600 vụ cháy, trong đó 8.500 vụ xảy ra tại các cơ sở sản xuất kinh doanh và nhà kho lưu trữ. Riêng trong 6 tháng đầu năm 2024, đã ghi nhận 271 vụ cháy kho/cơ sở sản xuất, chiếm 12,2% tổng số vụ cháy.

Hỏa hoạn gây ra thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản, đồng thời làm gián đoạn hoạt động sản xuất kinh doanh. Do đó, việc áp dụng các biện pháp phòng cháy chữa cháy (PCCC) là một phần thiết yếu trong quản lý an toàn, nhằm giảm thiểu rủi ro, bảo vệ tính mạng con người và tài sản.

Ngăn chặn cháy nổ trong Nhà xưởng & Kho hàng

II. Phân Tích Nguy Cơ: Nhận Diện “Tam Giác Cháy” và 4 Nguyên Nhân Cốt Lõi

1. Hiểu về “Tam Giác Cháy” (Nguyên lý nền tảng)

Sự cháy hay phản ứng hóa học/tỏa nhiệt xảy ra khi có sự tương tác đồng thời của ba yếu tố quan trọng, hình thành mô hình “Tam giác cháy”: Chất cháy, Nguồn nhiệt, và Oxy.

Chất cháy là các vật liệu có khả năng phản ứng cháy, bao gồm nhiên liệu, hóa chất, bụi, sợi, giấy, hoặc gỗ.
Nguồn nhiệt là yếu tố gây nhiệt, có thể là lửa, lò, hoặc thiết bị điện tử phát ra tia lửa.
Oxygen là chất duy trì sự cháy.

Nguyên lý chữa cháy cơ bản dựa trên việc loại bỏ hoặc tách biệt một hoặc nhiều phần tử của tam giác này.

2. Các Nguyên nhân Gây Cháy nổ Phổ biến nhất

Các sự cố cháy nổ tại nhà xưởng, nhà kho chủ yếu xuất phát từ những nguyên nhân sau:

Hệ thống điện không an toàn: Đây là nguyên nhân hàng đầu và phổ biến nhất. Rủi ro phát sinh từ việc sử dụng quá tải, chập điện do dây dẫn kém chất lượng hoặc lắp đặt sai quy cách, và các thiết bị điện hư hỏng, không được bảo trì định kỳ, dẫn đến phát sinh tia lửa điện.
Lưu trữ và sử dụng Hóa chất không an toàn: Việc sử dụng hoặc lưu trữ các hóa chất, nguyên vật liệu dễ cháy nổ (như xăng, dầu, gas, cồn, dung môi) mà không tuân thủ quy định về nhiệt độ, độ ẩm hoặc thiếu biện pháp cách ly an toàn có thể dẫn đến cháy nổ.
Nguồn nhiệt không kiểm soát: Bao gồm các sự cố từ máy móc hoạt động quá nóng hoặc quá tải trong thời gian dài. Đặc biệt, các hoạt động sinh lửa như hàn, cắt kim loại nếu không được thực hiện bởi thợ có chuyên môn cao và thiếu biện pháp che chắn cũng là nguồn nhiệt không an toàn.
Sự bất cẩn của con người và thiếu tuân thủ: Thiếu ý thức tuân thủ các quy định an toàn PCCC, hoặc hút thuốc lá tại khu vực cấm là những hành vi tạo điều kiện thuận lợi cho sự cố hỏa hoạn.

III. Nền Tảng An Toàn: Tuân Thủ Pháp Lý và Bảo Vệ Kết Cấu (PCCC Thụ động)

1. Yêu cầu Pháp lý Bắt buộc trong Xây dựng

Các chủ cơ sở, doanh nghiệp cần thực hiện nghiêm túc các quy định về PCCC trong lĩnh vực đầu tư xây dựng.

Thẩm duyệt và Nghiệm thu PCCC: Cần tiến hành thẩm duyệt về PCCC đối với các công trình xây dựng mới, cải tạo, hoặc thay đổi về quy mô/tính chất hoạt động. Công trình chỉ được đưa vào hoạt động sau khi đã tiến hành thẩm định an toàn PCCC.
Tiêu chuẩn Xây dựng: Nhà xưởng, kho chứa hóa chất cần được thiết kế xây dựng theo quy định tại QCVN 06: 2020/BXD và các quy định pháp luật liên quan.

2. Biện pháp Bảo vệ Kết cấu Xây dựng

Phân cấp Chịu lửa: Nhà xưởng, kho hàng thông dụng thường được áp dụng Bậc III về khả năng chịu lửa. Khả năng chịu lửa là khả năng công trình chống lại sự phát triển và lan truyền của lửa. Giới hạn chịu lửa của Bậc III là từ 120 phút đến 179 phút đối với tường, cột và sàn.
Vật liệu và Bảo vệ Kết cấu Thép: Cần sử dụng vật liệu chịu lửa như bê tông, gạch chịu nhiệt, thép không gỉ. Đặc biệt, đối với kết cấu thép (cột, dầm, kèo), cần sử dụng sơn chống cháy, lớp phủ chống cháy hoặc bê tông nhẹ để bảo vệ khỏi tác động nhiệt độ cao, ngăn ngừa sụp đổ trong trường hợp hỏa hoạn. Sơn chống cháy có thể kéo dài thời gian chống cháy khoảng 120 phút.
Ngăn cháy lan: Lắp đặt cửa chống cháy tại các lối thoát hiểm và khu vực ngăn cách để cô lập đám cháy, ngăn lửa và khói lan sang khu vực khác. Cửa chống cháy có thể tự động đóng khi được kết nối với hệ thống báo cháy tự động.
Bọc Chống cháy Ống gió: Việc bọc chống cháy ống gió là yêu cầu bắt buộc để đảm bảo an toàn, hạn chế cháy lan qua hệ thống thông gió, và cần đạt tiêu chuẩn chống cháy theo QCVN 06:2022/BXD.

IV. Hệ thống PCCC Chủ động: Trang bị Thiết bị Cần Thiết

Việc trang bị các thiết bị PCCC phải phù hợp với quy mô, tính chất đặc điểm nguy hiểm cháy, nổ của từng khu vực sản xuất.

Thiết bị Chữa cháy Tại chỗ: Cần trang bị đầy đủ các thiết bị chữa cháy như bình chữa cháy (bột, CO2, Foam, dung dịch), đầu phun nước chữa cháy tự động (sprinkler), và vòi chữa cháy/lăng phun. Các thiết bị này phải được đặt ở vị trí dễ tiếp cận, đảm bảo đủ số lượng và chất lượng. Mỗi tầng/sàn cần tối thiểu 2-3 bình chữa cháy.
Hệ thống Báo cháy: Lắp đặt hệ thống báo cháy tự động (cảm biến khói, nhiệt) để phát hiện cháy sớm và kích hoạt cảnh báo kịp thời. Hệ thống phải được kiểm tra định kỳ để đảm bảo hoạt động hiệu quả.
Hệ thống Cấp thoát nước: Hệ thống cấp nước phải đảm bảo cung cấp đủ nước, ổn định và được duy trì trong tình trạng sẵn sàng hoạt động.
Đèn và Lối Thoát Hiểm: Cần có sơ đồ chỉ dẫn thoát nạn chung cho cả công trình và từng khu vực. Lắp đặt hệ thống đèn chiếu sáng sự cố và đèn chỉ dẫn hướng thoát nạn (Đèn Exit) tại các đường thoát nạn. Lối thoát hiểm phải rộng rãi, dễ tiếp cận, không bị cản trở bởi vật tư, hàng hóa.

V. Thực Hành Tốt nhất trong Vận hành và Quản lý Rủi ro

1. Quản lý An toàn Điện và Thiết bị

Lắp đặt Aptomat: Cần lắp đặt thiết bị tự ngắt (aptomat) cho toàn bộ hệ thống điện và cho từng thiết bị tiêu thụ điện công suất lớn.
Phân tách nguồn điện: Tách riêng các nguồn điện: chiếu sáng, bảo vệ phục vụ thoát nạn/chữa cháy, và sản xuất/sinh hoạt.
Kiểm tra Định kỳ: Hệ thống điện và máy móc cần được kiểm tra, bảo trì định kỳ theo lịch trình quy định để đảm bảo an toàn cháy nổ.

2. Quy tắc Sắp xếp và Khoảng cách An toàn

Sắp xếp Hàng hóa: Hàng hóa cần được sắp xếp gọn gàng, vững chắc trên giá/bục kê.
Phân loại: Nên bố trí hàng hóa thành dãy hàng khó cháy hoặc không cháy xen kẽ giữa các dãy hàng dễ cháy.
Khoảng cách An toàn: Phải đảm bảo khoảng cách an toàn tối thiểu là 0,5m đối với dụng cụ, thiết bị sử dụng điện, đường dây dẫn điện, ổ cắm, bóng đèn, hay cầu dao.

3. Kiểm soát Hóa chất và Vật liệu Nguy hiểm

Sử dụng Thiết bị Chuyên dụng: Đối với kho chứa hóa chất, phải sử dụng thiết bị chứa chuyên dụng. Không được chứa 2 loại hóa chất khác nhau trong cùng 1 kho để tránh phản ứng hóa học nguy hiểm.
Cách ly: Các hóa chất có đặc tính không tương thích phải được bảo quản bằng cách phân lập khu vực theo khoảng cách an toàn hoặc cách ly bằng tường chắn.
Quản lý tràn đổ và Chất thải: Kho chứa hóa chất dạng lỏng phải có hệ thống bờ, rãnh thu gom để đảm bảo hóa chất không thoát ra môi trường hoặc tiếp xúc với các hóa chất có khả năng phản ứng khác trong trường hợp tràn đổ, rò rỉ.

4. Đào tạo và Nâng cao Ý thức

Huấn luyện Nghiệp vụ: Thường xuyên tổ chức tuyên truyền, huấn luyện nghiệp vụ về PCCC và hướng dẫn cách thoát nạn cho tất cả người lao động.
Nội quy: Rà soát và niêm yết nội quy PCCC, biển cấm lửa, cấm hút thuốc tại những nơi tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ. Cấm tuyệt đối việc hút thuốc và sử dụng lửa trần tại khu vực dễ cháy nổ.
Công việc đặc thù (Hàn/Cắt): Chỉ sử dụng thợ hàn, kỹ sư có chứng chỉ hành nghề, chuyên môn cao. Khi hàn phải có biện pháp che chắn vẩy hàn và di chuyển vật liệu dễ cháy ra khỏi khu vực hàn/cắt (tối thiểu là 10m).

VI. Giải pháp PCCC Chuyên biệt: Trường hợp Đặc thù (Kho Pin/Ắc quy)

Kho chứa pin và ắc quy có nguy cơ cháy nổ tiềm ẩn do sự giải phóng khí hydro (H2) trong quá trình sạc.

Nguy cơ Khí H2: Trong quá trình sạc pin, khí Hydro (H2) được giải phóng và có thể gây nguy hiểm khi nồng độ vượt quá 4% thể tích không khí. Cần duy trì nồng độ khí H2 dưới 1% để đảm bảo an toàn.
Hệ thống Giám sát: Phải lắp đặt Hệ thống giám sát khí H2 sử dụng cảm biến có độ nhạy cao, có khả năng tự động kích hoạt quạt thông gió khi nồng độ khí vượt quá 1%. Cần sử dụng Quạt thông gió phòng nổ để duy trì môi trường thoáng mát.
Kiểm soát Môi trường: Kho chứa pin lithium cần đáp ứng chỉ số chống cháy nổ không thấp hơn cấp II và phải duy trì độ ẩm tương đối không vượt quá 75% bằng cách sử dụng máy hút ẩm phòng nổ.
Thiết bị Phòng nổ: Cần trang bị các thiết bị chuyên dụng được thiết kế để không phát sinh tia lửa, bao gồm Điều hòa phòng nổ, Đèn chiếu sáng phòng nổ, Camera phòng nổ, và Điện thoại phòng nổ để đảm bảo an toàn tuyệt đối trong môi trường nguy hiểm.

VII. Kế hoạch Hành động Khẩn cấp (Ứng phó Lửa)

Trong trường hợp phát hiện cháy, việc xử lý nhanh chóng và chính xác có thể giúp hạn chế thiệt hại tối đa. Các bước xử lý khẩn cấp bao gồm:

Báo động ngay lập tức: Ngay khi phát hiện khói hoặc lửa, cần giữ bình tĩnh và kích hoạt hệ thống báo cháy (hô to, nhấn chuông, đánh kẻng).
Ngắt Nguồn điện và Nhiên liệu: Nhanh chóng tìm mọi cách cắt điện nơi xảy ra cháy và ngắt nguồn cung cấp nhiên liệu (nếu có thể).
Chữa cháy ban đầu: Nếu đám cháy còn nhỏ và chưa lan rộng, nhân viên đã được huấn luyện có thể sử dụng bình chữa cháy cầm tay (hay còn gọi là bình xịt) để dập tắt lửa ngay từ ban đầu.
Sơ tán an toàn: Tổ chức sơ tán tất cả người lao động ra khỏi khu vực nguy hiểm qua lối thoát hiểm theo quy trình đã đào tạo. Tuyệt đối không được mở cửa thoát hiểm nếu thấy cửa ấm hoặc nóng.
Gọi lực lượng chuyên nghiệp: Báo ngay cho lực lượng Cảnh sát PCCC theo số điện thoại 114 để nhận được sự hỗ trợ chuyên nghiệp và kịp thời.

VIII. Kết Luận và Lời Kêu Gọi Hành động

PCCC không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn là yếu tố quyết định sự bền vững của hoạt động kinh doanh. Việc đầu tư vào các giải pháp PCCC toàn diện giúp giảm thiểu nguy cơ xảy ra hỏa hoạn, bảo vệ tính mạng con người và tài sản.

Các doanh nghiệp cần thường xuyên kiểm tra và bảo dưỡng hệ thống PCCC định kỳ, đảm bảo tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về xây dựng và vận hành.

Để đảm bảo an toàn tuyệt đối, quý vị nên tìm kiếm sự hỗ trợ từ các đơn vị chuyên nghiệp trong việc tư vấn thiết kế, thi công PCCC, thẩm duyệt, nghiệm thu, cũng như cung cấp các thiết bị đạt chuẩn như hệ thống báo cháy, bình chữa cháy, cửa chống cháy, và các giải pháp chuyên biệt như thiết bị phòng nổ.